2.4 KTK’da Madde Yapıları ve Çok boyutlu testlerde İç tutarlık Hesaplama

Klasik test kuramı çerçevesinde dört madde yapısından bahsedilebilir. Testte yer alan maddeler ölçülmek istenen yapıyı eşit büyüklükte ve eşit duyarlılıkta ölçüyorsa paralel ölçmeler olarak adlandırılır. Diğer bir ifade ile paralel ölçmelerde maddelerin ortalama, standart sapma, faktör yükü, maddeler arası kovaryans ve hata terimlerinin eşit olduğu kabul edilmektedir. Eşdeğer maddeler ise yapıyı eşit büyüklükte ancak farklı duyarlılıkta ölçer (Yurdugül, 2005). Bu tür maddelerin sadece maddelerin ortalamaları ve maddeler arası kovaryansları eşittir. Temelde eşdeğer maddelerde ise sadece madde kovaryansları eşittir. Tüm parametrelerin farklılaştığı durumlar ise konjenerik madde yapıxfsı olarak tanımlanır (Felt & Brennan, 1989; Soysal, 2023). Konjenerik madde yapısında ilgili yapı farklı büyüklük ve duyarlılıkta ölçülür. Pratik anlamda testlerin paralel yapıya sahip olması çok olası değildir.

Bu nedenle bir önceki bölümde belirtilen tek uygulamaya dayalı iç tutarlık hesaplama yöntemlerinin ölçülen yapının tek boyutlu ve madde yapısının en az temelde eşdeğer olduğu durumlarda kullanılması önerilebilir. Madde yapısının konjenerik ve testin çok boyutlu olduğu durumlarda önerilen iki iç tutarlık belirme yöntemi “tabakalı alfa” ve “omega” katsyılarıdır (Kamata vd. 2003; Soysal, 2023).

Tabakalı Alpha

Cronbach Alfa iç tutarlık katsayısının geliştirilmiş bir formu olan tabakalı alfa katsayısı testin alt boyutlarına ait varyans ve Cronbach alfa katsayılarını dikkate alarak bir tabalakama işlemi yapar ve toplam teste ilişkin daha güvenilir bir içtutarlık katsayısı sunabilir.

Eşitlikte görüldüğü gibi her bir alt boyutun varyansı, o boyuta ait alfa katsayısının 1’den farkı ile çarpılarak toplanır ve testin toplam varyansına bölünür. Soysal (2023) yaptığı simülasyon çalışmasında çok boyutlu ve konjenerik yapıya sahip maddelerin olduğu psikolojik ölçmelerde tabakalı alfa ve bir sonraki başlıkta ele alınan Omega katsayısının kullanımının daha uygun olduğunu vurgulamıştır.

Aşağıda tabakalı alfa hesaplamada kullanılabilecek bir R shiny uygulaması sunulmuştur. Bu uygulamayı kullanmak için aşağıdaki adımları izlemeniz gerekmektedir.

  1. Veri setinizi yüklemeden önce her bir boyuta ait maddeleri farklı bir harf ile isimlendirin. Örneğin boyut 1 için “A” harfi (A1,A2,A3 gibi) boyut 2 için “B” harfi (B1,B2,B3 gibi) kullanabilirsiniz.

  2. Veri yükleme butonundan “sav” uzantılı (SPSS) bir dosya yükleyiniz.

Çıktıda testin her alt boyutu için Cronbach Alfa ve testin tamamı için Tabakalı Alfa sonuçları yer almaktadır.

Omega

Konjenerik ölçme yapılarına uygun olan bir diğer iç tutarlık belirleme yöntemi ise Omega katsayısıdır (McDonald, 1999). Faktör analitik yöntemlerin bir uzantısı olması nedeni ile Omega katsayısının konjenerik yapıya sahip maddelerin bulunduğu ölçmeler için uygun olduğu belirtilebilir.

Genel ve Hiyerarşik olmak üzere iki türü bulunan Omega katsayısı, değişkenlerin ilgili yapının ne kadarını açıklamaya odaklandığı ve bunu yaparken ortak faktör modelinden faydalandığı için yapı güvenirliği olarak da adlandırılır (Soysal, 2023). Aşağıda yaygın olarak kullanılan genel Omega katsayısına ait eşitlik sunulmuştur.

Genel Omega hesaplanması sürecinde;

  1. Öncelikli olarak her bir boyutta yer alan faktör yükleri toplanır ve kareleri alınır.
  2. Akabinde her bir boyut için elde edilen bu değerler toplanır.
  3. Elde edilen bu toplam değer, maddelere ilişkin hata varyasnları(faktör yüklerinin karelerinin 1’den farkı) ile toplanır.
    1. aşamada elde ettiğimiz değer 3. aşamada elde ettiğimiz değere bölünür.

Aşağıda genel omega katsayısı hesaplamada kullanılabilecek bir R shiny uygulaması sunulmuştur. Bu uygulamayı kullanmak için aşağıdaki adımları izlemeniz gerekmektedir.

  1. Veri yükleme butonundan “sav” uzantılı (SPSS) bir dosya yükleyiniz.
  2. Ölçülen yapıya ilişkin faktör sayısını belirtin.

Çıktıda testin bütüne ilişkin Omega katsayısı, boyut sayısı ve madde sayısı yer almaktadır.